Samuil Yakovlevich Marshak (1887 - 1964) był twórcą radzieckiej literatury dziecięcej. Potrafił nie apelować do młodych czytelników nieskończoną magią bajek (choć jego bajki są znakomite), nie popadać w głębokie moralizowanie „Miesiąc wygląda zza gałęzi - miesiąc kocha mądre dzieci”) i nie przestawiać się na uproszczony dziecięcy język. Jego prace dla dzieci są proste, zrozumiałe, a jednocześnie zawsze niosą ze sobą głębokie motywy edukacyjne, a nawet ideologiczne. A jednocześnie język Marshaka, pozbawiony zewnętrznej pretensjonalności, jest bardzo wyrazisty. Pozwoliło to animatorom na łatwą adaptację większości prac Samuila Jakowlewicza dla dzieci.
Marshak zasłynął nie tylko dziełami dzieci. Spod jego pióra wyszły arcydzieła rosyjskiej szkoły tłumaczeniowej. S. Ya. Marshak odniósł szczególne sukcesy w tłumaczeniach z języka angielskiego. Czasami udawało mu się uchwycić rytmy i motywy w wierszach Szekspira czy Kiplinga, które są bardzo trudne do znalezienia czytając dzieła klasyków w oryginale. Wiele tłumaczeń Marshaka z języka angielskiego to klasyki. Pisarz przetłumaczył także wiersze Mao Zedonga z języków kilku narodów Związku Radzieckiego, a nawet z języka chińskiego.
Pisarz miał niezwykłe zdolności organizacyjne. Stworzył wiele, jak powiedzieliby teraz, „startupów”. W czasie I wojny światowej Samuel pomagał domom dziecka. W Krasnodarze Marshak stworzył teatr dla dzieci, którego gatunek dopiero rodził się w Rosji. W Piotrogrodzie prowadził bardzo popularne studio pisarzy dziecięcych. Marshak zorganizował magazyn „Sparrow”, z którego kolektywu, przechodząc przez magazyn „New Robinson”, narodził się leningradzki oddział „Detgiz”. A później udało mu się połączyć pracę literacką z pracą organizacyjną, a także pomógł wielu młodym kolegom.
1. Jeden z głównych biografów Samuila Marshaka, Matvey Geyser, pisał w dzieciństwie wiersze, które podobały się wszystkim jego kolegom ze szkoły. Koledzy z klasy zebrali nawet zbiór trzech tuzinów wierszy z albumów dziewcząt i szkolnych gazet ściennych i wysłali go do „Pionerskiej Prawdy”. Stamtąd przyszła odpowiedź z chęcią przeczytania więcej Puszkina, Lermontowa itd. Oburzeni koledzy z klasy wysłali te same wiersze do Marshaka. Pisarz zwrócił także cały zbiór, szczegółowo badając braki jednego z wersetów. Po takiej autorytatywnej odmowie Glazer przestał pisać wiersze. Po latach miał szczęście odwiedzić Samuila Jakowlewicza jako gość. Wyobraźcie sobie jego zdziwienie, gdy Marshak nie tylko przypomniał sobie chłopięcą poezję, ale także przeczytał na pamięć jeden z wierszy Matveya. Leonid Pantelejew nazwał pamięć Marshaka „czarami” - z pierwszego czytania na głos pamiętał nawet wiersze Velimira Chlebnikowa.
Matvey Geyser z własną książką o Marshaku
2. Ojciec pisarza, Jakow Mironowicz był osobą zdolną, ale bardzo krnąbrną. Właściciele fabryk mydła i olejarni ścigali się, by zaprosić go do zarządzania, ale nie mógł długo pozostać w jednym miejscu. Jakow Marshak nie chciał służyć, ale posiadać przedsiębiorstwo, aby zrealizować swoje wynalazcze pomysły, a nie miał pieniędzy na zakup fabryki czy zakładu. Dlatego starszy Marshak rzadko przebywał w jednym miejscu dłużej niż rok, a rodzina musiała się ciągle przemieszczać.
Rodzice Samuila Marshaka
3. Brat Marshaka, Ilya, był od dzieciństwa bardzo dociekliwy, co pozwoliło mu później zostać utalentowanym pisarzem. Został opublikowany pod pseudonimem M. Ilyin i był autorem książek popularnonaukowych dla dzieci. Przed Wielką Wojną Ojczyźnianą wielu pisarzy zajmowało się tym gatunkiem, a państwo do tego zachęcało - Związek Radziecki potrzebował obytych technicznie obywateli. Z biegiem czasu przepływ książek popularnonaukowych dla dzieci przerzedził się i obecnie klasyk gatunku M. Perelman pozostaje w pamięci starszego pokolenia, ale nie rozwijał on samodzielnie literatury popularnonaukowej. A pióro M. Ilyina należy do takich książek jak „Sto tysięcy dlaczego” i „Historie o rzeczach”.
M. Ilyin
4. Talent Marshaka jako pierwszy docenił słynny krytyk Władimir Stasow. Nie tylko pochwalił chłopca, ale także umieścił go w prestiżowym III petersburskim gimnazjum. To właśnie w tym gimnazjum Marshak uzyskał doskonałą podstawową znajomość języków, co pozwoliło mu zostać doskonałym tłumaczem. Ówczesni tłumacze rosyjscy dokonywali tłumaczeń z angielskiego niezdarnie i z przymrużeniem oka. Dotyczyło to prozy - przekłady poezji były generalnie bezużyteczne. Nawet z nazwiskami bohaterów była to prawdziwa katastrofa. „Sherlock Holmes” i „Dr. Watson”, których imiona otrzymaliśmy od tych samych tłumaczy, miały być odpowiednio „Homes” i „Watson”. Na początku XX wieku istniały takie warianty nazwiska detektywa jak „Holmes”, a nawet „Holmz”. A imię „Paul” było noszone przez angielskich bohaterów literackich o imieniu „Paul” w latach 90-tych. Magiczna moc sztuki ... Marshak znał angielski nie jako zbiór słów, ale jako integralne zjawisko, w różnych kontekstach historycznych.
Vladimir Stasov. Z czasem Marshak nie stał się gorszym mentorem od krytyka, który dał mu bilet do literatury
5. Stasov przedstawił Marshakowi in absentia Lewowi Tołstojowi - pokazał wielkiemu pisarzowi fotografie młodego podopiecznego i kilka jego wierszy. Tołstoj dobrze pochwalił wiersze, ale dodał, że nie wierzy w „tych geeków”. Kiedy Stasov powiedział Samuelowi o spotkaniu, młody człowiek był bardzo urażony przez Tołstoja.
6. Maxim Gorky był znaczącą postacią w losach Marshaka. Po spotkaniu z ówczesnym młodym Marshakiem u Stasowa Gorky pochwalił wiersze chłopca. Dowiedziawszy się, że ma słabe płuca, Gorki dosłownie za kilka dni zorganizował przeniesienie Samuela do gimnazjum w Jałcie, zapewniając mu miejsce zamieszkania w rodzinie.
Marshak i Maxim Gorky
7. Do 1920 roku Marshak był, choć młodym, ale „poważnym” poetą i pisarzem. Podróżował do Palestyny, studiował w Anglii i wszędzie pisał dobrą poezję sentymentalną i liryczną. Marshak zaczął pisać dla dzieci dopiero podczas pracy w teatrze dziecięcym w Krasnodarze - teatrowi po prostu brakowało materiału dramatycznego.
8. Podróż do Palestyny i napisane w tym czasie wiersze dały początek okresowi poradzieckiemu, by ogłosić Marshaka syjonistą i ukrytym antystalinistą. Według niektórych kręgów inteligencji Marshak pisał swoje utwory, prowadził magazyny, pracował w wydawnictwach, pracował z młodymi autorami, a nocą pod poduszką pisał wiersze antystalinowskie. Co więcej, ten syjonista był tak umiejętnie przebrany, że Stalin nawet skreślił swoje nazwisko z list egzekucyjnych. Co jest typowe dla tego rodzaju autorów - strona po wyczynach Marshaka, opisują oni wszechmoc Czeka - NKWD - MGB - KGB. Bez znajomości tej struktury, jak wiadomo, w Związku Radzieckim nikt nie mógł nawet bezkarnie wbić igły w zdjęcie gazetowe jednego z radzieckich przywódców - takie działania zostały natychmiast uznane za terroryzm i podlegały karze z artykułu 58. Marszak odbierał wówczas nagrody Stalina.
9. Kiedy Aleksiej Tołstoj pokazał Marshakowi swoje szkice do tłumaczenia baśni Carla Goldoniego „Pinokio”, Samuel Yakovlevich natychmiast zasugerował, że nie powinien wzorować się na włoskim oryginale, ale napisać własną pracę, korzystając z fabuły Goldoniego. Tołstoj zgodził się z propozycją i tak narodził się „Przygody Buratino”. Cała mowa, że Tołstoj ukradł Włochowi bajkę, nie ma podstaw.
10. Michaił Zoshchenko, który wpadł w twórczy i codzienny kryzys, Marshak radził pisać dla dzieci. Później Zoshchenko przyznał, że po pracy dla dzieci zaczął lepiej pisać dla dorosłych. Na liście pisarzy i poetów, którym Samuil Yakovlevich pomagał w swojej pracy, są także Olga Berggolts, Leonid Panteleev i Grigorij Belykh, Evgeny Charushin, Boris Zhitkov i Evgeny Schwartz.
11. Pewnego razu Aleksander Twardowski pożyczył samochód od Marshaka - jego własny się zepsuł. Przyjeżdżając do garażu, Twardowski zobaczył kierowcę, którego dobrze znał, prawie płaczącego nad grubym tomem. Poeta zapytał Afanasy'ego - tak nazywał się kierowca, mężczyzna w średnim wieku - o co chodzi. Powiedział: przejeżdżali obok stacji kolejowej Kursk, a Marshak przypomniał sobie, że to tam przeszła Anna Karenina przed śmiercią. Samuel Yakovlevich zapytał, czy Afanasy pamięta, jak żywo Karenina wszystko widziała. Kierowca nieostrożnie poinformował Marshaka, że nigdy nie prowadził żadnego Karenina. Wściekły Marshak dał mu tom Anny Kareniny i powiedział, że dopóki Afanasy nie przeczyta powieści, nie skorzysta z jej usług. A pensje kierowców były wypłacane albo za przebieg, albo za czas w podróży, czyli siedząc w garażu, Afanasy zarabiał bardzo mało.
12. Wiersze Marshaka uzyskano bardzo szybko, ale jednocześnie były wysokiej jakości i na jednym czterowierszu mógł spędzić dziesięć kartek papieru. Ale nawet po korektach szybkość pisania poezji była fantastyczna. W czasie Wielkiej Wojny Ojczyźnianej Marshak współpracował z Kukryniksami (rysownikami M. Kupriyanov, P. Krylov i N. Sokolov). Pierwotny pomysł był taki, że trzej artyści piszą kreskówki, a Marshak wymyśla dla nich poetyckie podpisy. Ale po kilku dniach zmieniła się zasada pracy: Marshak po wysłuchaniu streszczenia Sovinformburo zdołał skomponować wiersz, zatwierdzić go w odpowiednich władzach i przynieść lub przekazać artystom, którzy nawet nie mieli pomysłu na karykaturę. Wiersze Marshaka „Dla wojownika makhorka jest drogie, pal i pal wroga” zostały wydrukowane na milionach paczek tytoniu do palenia. Za swoją pracę w latach wojny zarówno Kukryniki, jak i Marshak zostali wpisani na listę osobistych wrogów Hitlera.
Osobistych wrogów Führera
13. Marshak miał bardzo trudne relacje z Korneyem Czukowskim. Na razie nie doszło do otwartych potyczek, ale pisarze nie przegapili okazji, by odpuścić drwinę wobec swoich kolegów. Marshak, na przykład, lubił kpić z faktu, że Czukowski, który nauczył się angielskiego od przewodnika do samodzielnej nauki, z wyrwaną sekcją „Wymowa”, bezwstydnie zniekształcał angielskie słowa. Poważna luka, trwająca półtorej dekady, nastąpiła, gdy w Detgiz w 1943 r. Odmówili publikacji książki Chukowskiego „We Will Defeat Barmaley”. Marshak, który wcześniej pomógł Chukowskiemu w publikacji, tym razem bezlitośnie skrytykował pracę. Chukovsky przyznał, że jego wiersze były słabe, ale obraził się i nazwał Marshaka przebiegłością i hipokrytą.
14. Autor wielu prac dla dzieci miał dziecinny charakter. Naprawdę nie lubił iść spać na czas i nienawidził przerywania lekcji na lunch zgodnie z harmonogramem. Z biegiem lat jedzenie zgodnie z harmonogramem stało się konieczne - dały się odczuć choroby. Marshak zatrudnił gospodynię o bardzo surowym charakterze. Rozalia Iwanowna o wyznaczonej godzinie wtoczyła stół do pokoju, nie zwracając uwagi na to, co robił Samuil Jakowlewicz. Nazywał ją „Cesarzową” lub „Administracją”.
15. Samuil Marshak, będąc jeszcze w Palestynie, ożenił się z Sophią Milvidskaya. Małżonkowie dobrze się uzupełniali, a małżeństwo można by nazwać szczęśliwym, gdyby nie los dzieci. Pierwsza córka Nathaniela, nieco ponad roczna, zmarła na oparzenia po przewróceniu gotującego się samowara. Inny syn, Jakow, zmarł na gruźlicę w 1946 roku. Następnie żona Marshaka ciężko zachorowała i zmarła w 1053 roku. Z trojga dzieci przeżył tylko jeden syn, Immanuel, który został fizykiem.
16. Od 1959 do 1961 roku sekretarzem Marszaka był obecny znany rosyjski dziennikarz Vladimir Pozner, który właśnie ukończył uniwersytet. Współpraca Poznera z Marshakiem zakończyła się skandalem - Posner próbował przerzucić swoje tłumaczenia z języka angielskiego do redakcji magazynu Novy Mir, mieszając je z przekładami Marshaka. Pisarz natychmiast wyrzucił przebiegłego młodzieńca. Wiele lat później Posner przedstawił nieprzyjemny incydent jako próbę zrobienia psikusa redakcji.
17. W liczbach twórcze dziedzictwo Samuila Marshaka wygląda następująco: 3000 jego prac własnych, 1500 tłumaczeń, publikacje w 75 językach obcych. W języku rosyjskim maksymalny nakład jednej książki Marshaka wynosił 1,35 miliona egzemplarzy, podczas gdy łączny nakład prac autora szacuje się na 135 milionów egzemplarzy.
18. Samuil Marshak otrzymał dwa Ordery Lenina, Order Czerwonego Sztandaru Pracy i Order Wojny Ojczyźnianej I stopnia. Był laureatem 4 nagród Stalina i Lenina. We wszystkich dużych miastach, w których mieszkał pisarz, zainstalowano tablice pamiątkowe, aw Woroneżu znajduje się pomnik S. Marshaka. Kolejny pomnik ma stanąć na placu Lyalina w Moskwie. Na linii Arbatsko-Pokrovskaya moskiewskiego metra kursuje pociąg tematyczny „Mój Marshak”.
19. Po śmierci Samuela Marshaka Siergiej Michałkow, który uważał spotkania z nim za decydujące dla jego pracy, napisał, że mostek kapitański statku radzieckiej literatury dziecięcej jest pusty. Michałkow za życia nazwał Samuila Jakowlewicza „marszałkiem Związku Radzieckiego”.
20. Zajmując się rzeczami i dokumentami pozostawionymi przez ojca, Immanuel Marshak znalazł wiele nagrań wykonanych amatorską kamerą filmową. Przeglądając je, był zaskoczony: gdziekolwiek jego ojciec był w miejscu publicznym, natychmiast otaczały go dzieci. Cóż, w Związku Radzieckim - sława Samuila Jakowlewicza była ogólnokrajowa. Ale ten sam obraz - tutaj Marshak chodzi sam, ale jest już pokryty dziećmi - trafił na ekrany w Londynie, Oksfordzie i Szkocji w pobliżu willi Roberta Burnsa.
