Pakt o nieagresji między Niemcami a ZSRR (znany również jako Pakt Ribbentrop-Mołotow lub Pakt Hitler-Stalin) - porozumienie międzyrządowe podpisane 23 sierpnia 1939 r. przez szefów departamentów spraw zagranicznych Niemiec i ZSRR w osobach Joachima Ribbentropa i Wiaczesława Mołotowa.
Postanowienia paktu niemiecko-sowieckiego gwarantowały pokój między obiema stronami, w tym deklarowane zobowiązanie, że żaden z dwóch rządów nie wejdzie w sojusz ani nie pomoże wrogom drugiej strony.
Dziś pakt Ribbentrop-Mołotow jest jednym z najczęściej omawianych dokumentów historycznych na świecie. W wielu krajach, w tym w Rosji, w przeddzień 23 sierpnia w prasie i telewizji rozpoczyna się aktywna dyskusja nad porozumieniem największych przywódców ówczesnego świata - Stalina i Hitlera.
Pakt Ribbentrop-Mołotow spowodował wybuch II wojny światowej (1939-1945). Rozwiązał ręce faszystowskich Niemiec, które postanowiły podporządkować sobie cały świat.
W tym artykule przyjrzymy się interesującym faktom związanym z kontraktem, a także głównym wydarzeniom, przedstawionym w porządku chronologicznym.
Pakt wojenny
Tak więc 23 sierpnia 1939 roku Niemcy pod przywództwem Adolfa Hitlera i ZSRR pod przywództwem Józefa Stalina zawarły porozumienie i 1 września rozpoczęła się najkrwawsza i najbardziej zakrojona wojna w historii ludzkości.
Osiem dni po podpisaniu paktu wojska hitlerowskie zaatakowały Polskę, a 17 września 1939 r. Wojska radzieckie wkroczyły do Polski.
Terytorialny podział Polski między Związek Radziecki i Niemcy zakończył się podpisaniem traktatu o przyjaźni i dodatkowego tajnego protokołu do niego. W ten sposób w 1940 r. Państwa bałtyckie, Besarabia, Północna Bukowina i część Finlandii zostały przyłączone do ZSRR.
Tajny protokół dodatkowy
Tajny protokół określił „granice sfer interesów” Niemiec i Związku Radzieckiego w przypadku terytorialnej i politycznej reorganizacji regionów wchodzących w skład Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy i państwa polskiego.
Zgodnie z deklaracjami sowieckich przywódców, celem porozumienia było zapewnienie wpływów ZSRR w Europie Wschodniej, gdyż bez tajnego protokołu pakt Ribbentrop-Mołotow straciłby moc.
Zgodnie z protokołem północna granica Litwy stała się granicą sfer interesów Niemiec i ZSRR w państwach bałtyckich.
Kwestia niepodległości Polski miała zostać rozstrzygnięta później, po dyskusji stron. Jednocześnie Związek Radziecki wykazywał szczególne zainteresowanie Besarabią, w wyniku czego Niemcy nie musiały rościć sobie pretensji do tych terytoriów.
Pakt radykalnie wpłynął na dalsze losy Litwinów, Estończyków, Łotyszy, a także zachodnich Ukraińców, Białorusinów i Mołdawian. Ostatecznie ludy te były prawie w całości częścią ZSRR.
Zgodnie z protokołem dodatkowym, którego oryginał odnaleziono w archiwach Biura Politycznego dopiero po rozpadzie ZSRR, wojska niemieckie w 1939 r. Nie najechały wschodnich terenów Polski zamieszkałych głównie przez Białorusinów i Ukraińców.
Ponadto naziści nie weszli do krajów bałtyckich. W rezultacie wszystkie te terytoria zostały przejęte pod kontrolę Związku Radzieckiego.
Podczas wojny z Finlandią, która znajdowała się w sferze zainteresowań Rosji, Armia Czerwona zajęła część tego państwa.
Polityczna ocena paktu
Przy wszystkich niejednoznacznych ocenach paktu Ribbentrop-Mołotow, który dziś jest ostro krytykowany przez wiele państw, należy przyznać, że w rzeczywistości nie wykraczał on poza praktykę stosunków międzynarodowych przyjętą przed II wojną światową.
Na przykład w 1934 roku Polska zawarła podobne porozumienie z nazistowskimi Niemcami. Ponadto inne kraje próbowały podpisać podobne umowy.
Niemniej jednak to dodatkowy tajny protokół dołączony do paktu Ribbentrop-Mołotow niewątpliwie naruszał prawo międzynarodowe.
Warto też zauważyć, że z tego porozumienia ZSRR uzyskał nie tyle korzyści terytorialne, ile dodatkowe 2 lata na przygotowanie się do ewentualnej wojny z III Rzeszą.
Z kolei Hitlerowi udało się uniknąć wojny na dwóch frontach przez 2 lata, pokonując sukcesywnie Polskę, Francję i małe kraje Europy. Dlatego zdaniem wielu historyków Niemcy należy uznać za główną stronę korzystającą z paktu.
Ze względu na to, że warunki tajnego protokołu były nielegalne, zarówno Stalin, jak i Hitler postanowili nie podawać dokumentu do wiadomości publicznej. Ciekawostką jest fakt, że ani rosyjscy, ani niemieccy urzędnicy nie wiedzieli o protokole, z wyjątkiem wyjątkowo wąskiego kręgu ludzi.
Mimo niejednoznaczności paktu Ribbentrop-Mołotow (czyli jego tajnego protokołu), nadal należy go rozpatrywać w kontekście aktualnej sytuacji militarno-politycznej w tym czasie.
Zgodnie z pomysłem Stalina traktat miał być odpowiedzią na politykę „ustępstw” Hitlera, prowadzoną przez Wielką Brytanię i Francję, którzy próbowali zepchnąć głowy przeciwko dwóm totalitarnym reżimom.
W 1939 roku nazistowskie Niemcy przejęły kontrolę nad Nadrenią i, z naruszeniem traktatu wersalskiego, przezbroiły swoje wojska, po czym zaanektowały Austrię i Czechosłowację.
Pod wieloma względami polityka Wielkiej Brytanii, Francji, Niemiec i Włoch doprowadziła do tak smutnych konsekwencji, które 29 września 1938 roku podpisały w Monachium porozumienie o podziale Czechosłowacji. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule „Porozumienie monachijskie”.
Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe, niesprawiedliwe jest twierdzenie, że tylko pakt Ribbentrop-Mołotow doprowadził do II wojny światowej.
Wcześniej czy później Hitler i tak zaatakowałby Polskę, a większość krajów europejskich dążyła do zawarcia porozumienia z Niemcami, uwalniając w ten sposób jedynie ręce faszystów.
Ciekawostką jest to, że do 23 sierpnia 1939 roku wszystkie potężne kraje europejskie, w tym Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki, próbowały negocjować z niemieckim przywódcą.
Ocena moralna paktu
Zaraz po zawarciu paktu Ribbentrop-Mołotow wiele światowych organizacji komunistycznych ostro skrytykowało porozumienie. Jednocześnie nie byli nawet świadomi istnienia dodatkowego protokołu.
Politycy prokomunistyczni wyrażali niezadowolenie ze zbliżenia między ZSRR a Niemcami. Wielu historyków uważa, że to właśnie ten pakt stał się punktem wyjścia do rozłamu międzynarodowego ruchu komunistycznego i przyczyną rozpadu Międzynarodówki Komunistycznej w 1943 roku.
Kilkadziesiąt lat później, 24 grudnia 1989 roku, Kongres Deputowanych Ludowych ZSRR oficjalnie potępił tajne protokoły. Politycy kładli szczególny nacisk na fakt, że porozumienie z Hitlerem zostało zawarte przez Stalina i Mołotowa w tajemnicy przed ludem i przedstawicielami partii komunistycznej.
Niemiecki oryginał tajnych protokołów został rzekomo zniszczony podczas bombardowania Niemiec. Jednak pod koniec 1943 r. Ribbentrop nakazał mikrofilmowanie najbardziej tajnych akt niemieckiego MSZ od 1933 r., Liczących około 9800 stron.
Kiedy pod koniec wojny do Turyngii ewakuowano różne departamenty MSZ w Berlinie, kopie mikrofilmów otrzymał urzędnik Karl von Lesch. Rozkazano mu zniszczyć tajne dokumenty, ale Lesh zdecydował się je ukryć w celu ubezpieczenia osobistego i dobrego samopoczucia w przyszłości.
W maju 1945 roku Karl von Lesch poprosił brytyjskiego podpułkownika Roberta K. Thomsona o dostarczenie osobistego listu do Duncana Sandysa, zięcia Churchilla. W liście zapowiedział tajne dokumenty, a także, że jest gotów je dostarczyć w zamian za swoją nietykalność.
Pułkownik Thomson i jego amerykański kolega Ralph Collins zgodzili się na te warunki. Mikrofilmy zawierały kopię paktu Ribbentrop-Mołotow i tajny protokół.
Konsekwencje paktu Ribbentrop-Mołotow
Negatywne konsekwencje paktu są nadal odczuwalne w stosunkach między Federacją Rosyjską a państwami objętymi umową.
W krajach bałtyckich i zachodniej Ukrainie Rosjan nazywa się „okupantami”. W Polsce ZSRR i nazistowskie Niemcy są praktycznie zrównane. W efekcie wielu Polaków ma negatywny stosunek do żołnierzy radzieckich, którzy w rzeczywistości uratowali ich przed okupacją niemiecką.
Według rosyjskich historyków taka wrogość moralna ze strony Polaków jest niesprawiedliwa, gdyż żaden z około 600 000 rosyjskich żołnierzy, którzy zginęli podczas wyzwolenia Polski, nie słyszał o tajnym protokole paktu Ribbentrop-Mołotow.
Zdjęcie oryginału paktu Ribbentrop-Mołotow
Zdjęcie oryginału Tajnego Protokołu do Traktatu
A to jest zdjęcie tego samego Tajny protokół do paktu Ribbentrop-Mołotow, o którym toczą się takie gorące dyskusje.
