Konferencja mocarstw sprzymierzonych w Jałcie (Krym) (4-11 lutego 1945) - drugie spotkanie przywódców 3 krajów koalicji antyhitlerowskiej - Józefa Stalina (ZSRR), Franklina Roosevelta (USA) i Winstona Churchilla (Wielka Brytania) poświęcone ustanowieniu porządku światowego po zakończeniu II wojny światowej (1939-1945) ...
Około półtora roku przed spotkaniem w Jałcie przedstawiciele Wielkiej Trójki zebrali się już na konferencji w Teheranie, gdzie omawiali kwestie zwycięstwa nad Niemcami.
Z kolei na konferencji w Jałcie zapadły główne decyzje dotyczące przyszłego podziału świata między zwycięskie kraje. Po raz pierwszy w historii praktycznie cała Europa znalazła się w rękach tylko 3 państw.
Cele i decyzje konferencji w Jałcie
Konferencja koncentrowała się na dwóch kwestiach:
- Na terenach okupowanych przez nazistowskie Niemcy musiały zostać określone nowe granice.
- Zwycięskie kraje zrozumiały, że po upadku III Rzeszy przymusowe zjednoczenie Zachodu i ZSRR straci wszelki sens. Z tego powodu konieczne było przeprowadzenie procedur gwarantujących w przyszłości nienaruszalność ustalonych granic.
Polska
Tak zwana „kwestia polska” na konferencji w Jałcie była jedną z najtrudniejszych. Ciekawostką jest fakt, że podczas dyskusji użyto około 10 000 słów - to jedna czwarta wszystkich wypowiedzi wypowiedzianych na konferencji.
Po długich dyskusjach przywódcom nie udało się osiągnąć pełnego zrozumienia. Wynikało to z szeregu polskich problemów.
Od lutego 1945 r. Polska znajdowała się pod rządami tymczasowego rządu w Warszawie, uznanego przez władze ZSRR i Czechosłowacji. Jednocześnie polski rząd na uchodźstwie działał w Anglii, co nie zgadzało się z niektórymi decyzjami podjętymi na konferencji w Teheranie.
Po długiej debacie przywódcy Wielkiej Trójki uznali, że polski rząd na wygnaniu nie ma prawa rządzić po zakończeniu wojny.
Na konferencji w Jałcie Stalin zdołał przekonać swoich partnerów o potrzebie utworzenia w Polsce nowego rządu - „Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej”. Miał on obejmować Polaków mieszkających zarówno w Polsce, jak i za granicą.
Taki stan rzeczy w pełni odpowiadał Związkowi Radzieckiemu, pozwalając mu na stworzenie w Warszawie niezbędnego ustroju politycznego, w wyniku czego konfrontacja sił prozachodnich i prokomunistycznych z tym państwem została rozstrzygnięta na korzyść tego ostatniego.
Niemcy
Przywódcy zwycięskich krajów podjęli uchwałę o okupacji i rozbiorze Niemiec. W tym samym czasie Francja miała prawo do wydzielonej strefy. Warto zauważyć, że kwestie związane z okupacją Niemiec były omawiane rok wcześniej.
Dekret ten z góry określił podział państwa na wiele dziesięcioleci. W rezultacie w 1949 roku powstały 2 republiki:
- Republika Federalna Niemiec (RFN) - położona w amerykańskiej, brytyjskiej i francuskiej strefie okupacyjnej nazistowskich Niemiec
- Niemiecka Republika Demokratyczna (NRD) - położona na terenie byłej radzieckiej strefy okupacyjnej Niemiec we wschodnim regionie kraju.
Uczestnicy konferencji jałtańskiej postawili sobie za cel wyeliminowanie niemieckiej potęgi militarnej i nazizmu, a także zapewnienie, że Niemcy nigdy nie zdenerwują świata w przyszłości.
W tym celu przeprowadzono szereg procedur mających na celu zniszczenie sprzętu wojskowego i przedsiębiorstw przemysłowych, które teoretycznie mogłyby produkować sprzęt wojskowy.
Ponadto Stalin, Roosevelt i Churchill uzgodnili, jak postawić wszystkich zbrodniarzy wojennych przed obliczem sprawiedliwości i, co najważniejsze, przezwyciężyć nazizm we wszystkich jego przejawach.
Bałkańy
Na konferencji krymskiej wiele uwagi poświęcono kwestii bałkańskiej, w tym napiętej sytuacji w Jugosławii i Grecji. Powszechnie przyjmuje się, że jesienią 1944 roku Józef Stalin pozwolił Wielkiej Brytanii decydować o losie Greków, dlatego starcia między formacjami komunistycznymi i prozachodnimi zostały tutaj rozstrzygnięte na korzyść tych drugich.
Z drugiej strony uznano, że władza w Jugosławii będzie w rękach oddziałów partyzanckich Josipa Broz Tito.
Deklaracja w sprawie wyzwolonej Europy
Na konferencji w Jałcie podpisano Deklarację o wyzwolonej Europie, która zakładała przywrócenie niepodległości wyzwolonym krajom, a także prawo sojuszników do „niesienia pomocy” poszkodowanym narodom.
Państwa europejskie musiały stworzyć demokratyczne instytucje według własnego uznania. Jednak idea wspólnej pomocy nigdy nie została zrealizowana w praktyce. Każdy zwycięski kraj miał władzę tylko tam, gdzie znajdowała się jego armia.
W rezultacie każdy z byłych sojuszników zaczął udzielać „pomocy” tylko państwom bliskim ideologicznie. Jeśli chodzi o reparacje, alianci nigdy nie byli w stanie ustalić określonej wysokości odszkodowania. W rezultacie Ameryka i Wielka Brytania przekażą ZSRR 50% wszystkich reparacji.
UN
Na konferencji postawiono pytanie o utworzenie międzynarodowej organizacji, która byłaby w stanie zagwarantować niezmienność ustalonych granic. Wynikiem długich negocjacji było powołanie Organizacji Narodów Zjednoczonych.
ONZ miała monitorować utrzymanie porządku światowego na całym świecie. Organizacja ta miała rozwiązywać konflikty między państwami.
Jednocześnie Ameryka, Wielka Brytania i ZSRR nadal wolały rozwiązywać między sobą globalne problemy poprzez spotkania bilateralne. W rezultacie ONZ nie była w stanie rozwiązać konfrontacji militarnej, w którą później zaangażowały się Stany Zjednoczone i ZSRR.
Dziedzictwo Jałty
Konferencja w Jałcie to jedno z największych spotkań międzypaństwowych w historii ludzkości. Podjęte na niej decyzje dowiodły możliwości współpracy między krajami o różnych reżimach politycznych.
System jałtański załamał się na przełomie lat 80. i 90. wraz z rozpadem ZSRR. Potem wiele państw europejskich doświadczyło zaniku dawnych linii demarkacyjnych, odnajdując nowe granice na mapie Europy. ONZ kontynuuje swoją działalność, choć często jest krytykowana.
Umowa dotycząca osób przesiedlonych
Na konferencji w Jałcie podpisano kolejny, bardzo ważny dla Związku Radzieckiego traktat - umowę dotyczącą repatriacji wojska i ludności cywilnej wyzwolonej z terenów okupowanych przez nazistów.
W rezultacie Brytyjczycy przenieśli do Moskwy nawet tych emigrantów, którzy nigdy nie mieli sowieckiego paszportu. W efekcie doszło do przymusowej ekstradycji Kozaków. Umowa ta wpłynęła na życie ponad 2,5 miliona ludzi.
Zdjęcie z konferencji w Jałcie
